Arhiva članaka objavljenih na Visoko.co.ba

Razjedinjeno kraljevstvo i krnja unija

Vanjskopolitička inicijativa BiH objavila je tekst pod nazivom “Razjedinjeno kraljevstvo i krnja unija”. Tekst prenosimo u cijelosti…

Kockanje  Davida  Camerona  sa sudbinom Evropske unije i svih nas koji joj težimo završilo je glasanjem vedeg dijela građana Velike Britanije za izlazak iz EU. Javnost Velike Britanije de se već od danas morati nositi sa direktnim i indirektnim posljedicama ovakve odluke, dok je za ostatak Evropske unije ovo hladno otriježnjenje.

Već sama kampanja je razotkrila niz podjela unutar britanskog društva, međutim sam čin glasanja za izlazak iz EU će otvoriti nove podjele, koje bi dugoročno mogle voditi i raspadu ove zemlje. Lideri Škotske nac ionalne stranke i sjevernoirskog Sinn Feina svojim su biračima obećali održavanje referenduma o otcjepljenju od Ujedinjenog Kraljevstva ukoliko bi se ostatak zemlje opredijelio za izlazak iz EU.

I to je samo po sebi jedan od ključnih pokazatelja da se ovaj referendum nije ticao toliko samog odnosa građana Velike  Britanije  prema  EU,  nego da je to bio i referendum o sudbini Britanije kao zajednice, ali i kao društva. Kampanja
za izlazak iz Evropske unije vođena je kroz izazivanje straha, nepovjerenja, pa čak i mržnje protiv svega što je drugo i drugačije. Ništa u skorijoj prošlosti ove zemlje nije pokazalo svu dubinu unutrašnjih podjela, koje su odavno prevazišle puka stranačka razmimoilaženja i simboličke geografske pripadnosti podjele  po  osnovu  vjere,  boje,  nacije,  odnosa  prema imigracijama, odnosa prema strancima, ekonomske i statusne podjele, itd.

Upravo zbog toga je rizik bio ovako važnu odluku koja se odnosi ne samo na Veliku Britaniju, nego i na ostatak
EU i Evrope, prepustiti biračima umjesto zakonodavnim tijelima.

David Cameron je dao ostavku, što je u ukupnom poretku stvari potpuno sporedna tema, međutim jeste pokazatelj sve ironije ove situacije u kojoj se Cameron našao.

Podsjedanja radi, britanski premijer je obedao održavanje referenduma o izlasku iz EU pred izbore 2015. godine kako bi za svoju kandidaturu osigurao podršku euroskeptičnog dijela Konzervativne stranke. Unutarstranačko primirje je bilo kratkog daha. David Cameron se opredijelio za ostanak unutar EU nakon što je od vođstva EU izdejstvovao obedanja da de određeni zahtjevi Velike Britanije za reformom EU biti uvaženi, dok je dio Konzervativne stranke odlučio da vodi kampanju za izlazak.

U tome se naročito isticao bivši gradonačelnik Londona, Boris Johnson, čije su lične ambicije takođe bile  presudne  u  odluci  za  koju  stranu  se  opredijeliti,  iako  se  prethodno  otvoreno zalagao  za  ostanak  u  EU.  Boris  Johnson  je  u  kampanji  za  izlazak  iz  EU  vidio  prvenstveno priliku da se oslabi pozicija Davida Camerona na mjestu premijera i vođe konzervativaca, te da se koristedi razne tehnike samopromocije postavi kao njegova bududa zamjena. On je
svojim karikaturalnim istupima i argumentima protiv EU koji su bili zasnovani na populizmu, rijetko i na činjenicama, držao pažnju javnosti i izborio ogromnu vidljivost u medijima.

Interesantno  je  da  je  na  sam  dan  referenduma  Johnson  priznao  da  je  istovremeno  napisao  dva članka za Telegraph jedan ZA i jedan PROTIV ostanka u EU, što samo govori o njegovoj pragmatičnosti i spremnosti da se prikloni strani za koju je smatrao da de mu lično donijeti  više koristi.

Centralna politička ličnost koja slavi pobjedu nakon referenduma je Nigel Farage, lider Stranke za nezavisnost Ujedinjenog Kraljevstva (UKIP), čiji je uspon u posljednjih pet godina izazvao  strah  i  u  Konzervativnoj i u Laburističkoj stranci.

Cameron je obećao referendum djelimično i kako bi vratio podršku dijela birača kojisu se okretali UKIP-u.

Odluka DA za izlazak iz EU je sama po sebi ogroman vjetar u leđa britanskoj desnici, i najava njenog jačanja u predstojećem periodu.Imajući u vidu motivacije ključnih ljudi i jedne i druge  strane  u  protekloj  kampanji te potencijalne efekte izlaske VB iz EU, Martin Wolf, kolumnista u Financial Timesu, je napisao da je referendum „najneodgovorniji  potez  britanske  vlade u toku mog životnog vijeka”.

Strmoglavi pad funte u prvih par sati nakon što su rezultati postali očigledni samo je jedan od dokaza u kojem pravcu će ova odluka voditi ekonomiju Velike Britanije. David Cameron ne samo  da  nije  uspio  zakrpiti  podjele  unutar vlastite  stranke,  nego  je  dodatno  produbio pukotine koje su se prije njegovog mandata mogle samo nazirati.

On će zasigurno ostati zabilježen u istoriji Velike Britanije kao premijer koji je dozvolio da i latentne i otvorene
podjele u društvu isplivaju na površinu kao nikad ranije u modernoj istoriji ove zemlje.

Sudeći prema prvim rezultatima koji su pristigli, u konačnici je presudio  slab  odziv  mladih ljudite glasača u Škotskoj, Sjevernoj Irskoj i velikim gradovima poput Liverpula, Londona, Birmingema, itd.  Ovakvo  opredjeljenje  britanskih  glasača  zasnovano  je  prije  svega  na stavovima prema vrlo nepopularnim socijalnim i ekonomskim reformama koje Vlada na čelu sa Cameronom provodi već niz godina.

Zbog toga je postojao opravdani strah da je za veliki dio  građana ovo  bio  referendum  o  Cameronu  kao premijeru,  i  da  je  sama  Cameronova podrška ostanku unutar EU bila razlog nekima da glasaju protiv. Za razliku od konzervativaca,
laburisti  su  odlučili  da  izraze  jedinstvenu  partijsku  podršku  ostanku  u  EU.  Međutim, opozicioni lider, Jeremy Corbin, nije mnogo pomogao time što se držao po strani u toku kampanje.

Ovakav  rezultat  pokazuje  i  strašnu  odrođenost  britanske  političke  elite  od interesa građana, od stavova različitih segmenata društva, koji su se dodatno polarizirali tokom ove kampanje. Velika Britanija je dan nakon referenduma kraljevstvo razjedinjeno po linijama svega onoga što je ovo društvo mučilo ved godinama.

Pored unutrašnjih faktora, takođe ne treba zanemariti i dugogodišnji antagonizam prema EU, naročito prema pojedinim njenim članicama prvenstveno Njemačkoj i Francuskoj koju su vodili  britanski  privatni  mediji,  a  koja  je  bila  zasnovana  na  teoriji  o  britanskoj  posebnosti  (exceptionalism). Ovakav  ishod  referenduma  je  u  velikoj  mjeri  i  pobjeda  desničarski orijentisanih medija, koji su u nedostatku konstruktivnog političkog vođstva uspjeli dodatno mobilizirati građane da glasaju protiv ostanka u EU.

S druge strane, Evropska unija nije ozbiljno shvatala referendum i slabo su procijenili koliko je  realna  bila mogućnost izlaska Velike Britanije iz EU. Značajno okupirana izbjegličkom krizom EU je pokazala sve svoje slabosti, koje su poslužile kao dodatna argumentacija za britanske euroskeptike.

Nakon  svih  procesa  evolucije  EU  u  posljednjih  30tak  godina  koje  su vodile vedoj koheziji zajednice, realnost je sada opet vrada na njemačko francusku osovinu od koje je sve i počelo.

Kao što je vođa Nigel Farage rekao na dan referenduma duh euroskepticizma je pušten, i ne samo da je zahvatio veliki dio Britanije, negoi Danske, Poljske, Italije, i ko zna gdje ćemo još modi očekivati pozive za izlazak iz EU. Zbog toga je realno očekivati da se evropska javnost opredijeli za još snažniju podršku desničarskim strankama u svojim zemljama nakon
ovog referenduma.

Efekti  neodgovornog ponašanja britanske vlade de se odraziti i na naš region. Bosna i Hercegovina je jedna od zemalja koja bi itekako mogla na svojoj koži osjetiti sve negativne  efekte odsustva Velike Britanije iz EU, prvenstveno tako što će izgubiti velikog, ako ne i  jedinog ozbiljnog, saveznika unutar EU. Teško je zamisliti da bi evropskom putu BiH išta
drugo moglo nauditi više od ponašanja domadih političara, ali de taj put bez podrške Velike Britanije  sigurno  biti dodatno usporen. Takođe se može očekivati promjena  stava  prema ulasku u EU od strane onih snaga u BiH koje su na različite načine i do sada blokirale taj put, iako  su  se  u  javnosti  deklarativno  za  njega  zalagale.  Ovo  je  svakako  prilika  za  preispitivanje vlastitih  motivacija  za  ulazak  u  EU –radimo  li  to zbog sebe ili zato jer to od nas očekuju drugi?

S druge strane, izlazak Velike Britanije iz EU de svakako rezultirati još čvršćim vezama sa  Sjedinjenim  Američkim Državama,  što  bi  gledano  iz  naše  perspektive  moglo  imati  pozitivan efekat na ulazak BiH u NATO.

Sva  prava  i  obaveze  Velike  Britanije  unutar  struktura  EU  nastavljaju  da  se  primjenjuju  do formalnog istupanja, što je potvrdio i Donald Tusk. Iako član 50. Lisabonskog sporazuma  omogućava izlazak jedne od članica, EU će zasigurno insistirati na procesu pregovora  za istupanje, što bi mogao biti dugotrajan proces.

Novi trgovinski sporazum između EU i Velike Britanije bi mogao stupiti na snagu tek nakon sedam godina. Međutim, izlazak iz EU ne mora biti automatska odluka. Rezultat referenduma nije zakonski obavezujući te nije isključeno da  vlada zbog marginalne pobjede ipak odluči da konačnu riječ prepusti parlamentu. Slična  situacija se desila i 1975. godine, kada je tadašnji član parlamenta Enoch Powell tražio da se parlament izjasni o ostanku u tadašnjoj Evropskoj  ekonomskoj  zajednici.

Iako  ga  zakonski odluka na  referendumu ne  obavezuje  da  pokrene  mehanizam za  izlazak  iz  EU, problem  je u tome što se Cameron politički obavezao u javnosti da de poštovati rezultate referenduma i automatski o tome obavijestiti EU.
Svjestan posljedica, Cameron je u konačnici odlučio da tu odgovornosti  prepusti  svom  nasljedniku,  što  se  neće  desiti  prije  jeseni. Ta  će  odluka vjerovatno  zavisiti  i  od  ekonomskih  efekata  koji  de  do  jeseni  biti  itekako  vidljivi.

Standard&Poor’s je već objavio da bi VB vjerovatno mogla izgubiti AAA kreditni rejting.

Evropskoj  uniji  predstoji  period  unutrašnje  konsolidacije, kojeg  će svakako ometati nestabilnost finansijskog tržišta, izbjeglička kriza, rastudi terorizam i loša sigurnosna situacija.

To je i najvažnija poruka za nas koji još uvijek težimo da se priključimo EU– Evropska unija će se nakon ovog referendum još više morati  baviti sobom i svojim unutrašnjim pitanjima, nego  problematičnim kandidatima kao što je BiH. Za nadati se da de referendum u Velikoj Britaniji biti alarm za ostale članice Evropske unije da napuste svoje partikularističke interese i okrenu se onome zbog če ga  je  Evropska  unija  u  ovom  obliku  formirana – a to su zajedničke  vrijednosti.
To je ključni argument na koji EU nije uspjela da podsjeti javnost Velike Britanije tokom rasprave o izlasku! U tom smislu i lideri EU, ali i pojedinih članica, naročito Njemačke i Francuske, snose ogromnu odgovornost za ovakav ishod referenduma.

Svojim  tvrdoglavim  potenciranjem  ekonomskih  efekata  izlaska  Britanije  iz  EU,  potpuno  su zanemarili činjenicu da je EU bila prvenstveno mirovni projekat, čija je svrha bila da objedini članice oko jezgra zajedničkih vrijednosti. Možda i najvedi doprinos Velike Britanije unutar EU je bio kroz izgrađen sistem vrijednosti zasnovan na velikom stepenu sloboda, toleranciji, multietničosti  i  raznolikosti  svih  vrsta -demokratiji  koja  je  primjerza  sve  tranzicijske  demokratije koje teže da se priključe EU.

Ovo  je  i  poraz  birokratizirane  Evropske  unije,  koja  je  postala  svrha  sama  sebi,  i  identitet zajednice podredila interesima održanja EU kao strukture. Rezultat je balkanizacija Velike  Britanije i Evrope, umjesto evropeizacije Balkana. To je i lekcija, za one koji žele iz ovoga  nešto naučiti –EU mora konačno uvidjeti da novi talas proširenja, koji bi ovaj put obuhvatio  ostatak Balkana, može doprinijeti njenoj konsolidaciji i stabilizaciji.

Proudly powered by WordPress