Bosna je moja velika ljubav i moja povremena bolna mržnja. Bezbroj puta sam pokušavao da pobjegnem od nje i uvijek ostajao, iako nije važno gdje čovjek fizički živi. Bosna je u meni kao krvotok. Nije to samo neobjašnjiva veza između nas i zavičaja, već i koloplet naslijeđa, istorije, cjelokupnog životnog iskustva mog i tuđeg, dalekog, koje je postalo moje… Ovako je svoju domovinu, između ostalog, opisao Mehmedalija Meša Selimović, jedan od najvećih bh. pisaca, koji je rođen na današnji dan, 26. aprila 1910. godine.
Ukazao na ironiju
Selimović je svojim djelima obilježio jugoslavensku književnost u drugoj polovini 20. stoljeća. Zbog toga ga i danas svojataju, tvrdeći da je srpski pisac. Ali mnogo puta do svoje smrti Selimović je kazao i napisao da svim svojim bićem pripada Bosni.
– Viđena izvana i bez ljubavi, Bosna je gruba i teška, viđena iznutra i s ljubavlju, koju zaslužuje, ona je ljudski bogata iako i u sebi nesaznana potpuno. Rijetko je ko bolnije i dramatičnije određen istorijom kao Bosanac… – opisao je svojevremeno Selimović.
Rođen je u bošnjačkoj porodici s muslimanskom tradicijom, u Bosni u kojoj je i odrastao. Njegova djela tematikom su najviše vezana za Bosnu i bošnjački narod. Na svojatanja Selimovića svojevremeno je odgovorio Alija Isaković, ukazavši na ironiju da najveći srpski roman 20. stoljeća „Derviš i smrt“ počinje islamskim vjerskim očitovanjem – bismillom.
A malo ko je bolje poznavao Bosnu i Bosance od Meše Selimovića.
– Pametni su ovo ljudi. Primaju nerad od Istoka, ugodan život od Zapada; nikuda ne žure, jer sam život žuri, ne zanima ih da vide šta je iza sutrašnjeg dana, doći će što je određeno, a od njih malo šta zavisi; zajedno su samo u nevoljama, zato i ne vole da često budu zajedno; malo kome vjeruju, a najlakše ih je prevariti lijepom riječi; ne liče na junake, a najteže ih je uplašiti prijetnjom… – opisao je Meša Selimović.
Iako među živima nije već 33 godine, djela Meše Selimovića su itekako prisutna, čitaju se i izučavaju u školama, na fakultetima, naučnim simpozijima… Svoj literarni rad usredsredio je na refleksiju i univerzalne teme: čovjek, njegova egzistencija i sudbina.
Nepokretan i nijem
U rangu je evropskih klasika, a taj se status temelji ponajviše na njegova dva romana “Derviš i smrt” i “Tvrđava”. Puni uspjeh postigao je romanom “Derviš i smrt” (1966.), koji je osvojio sve značajnije domaće književne nagrade, a pisci iz BiH predložili su da ga ovim romanom kandidiraju za Nobelovu nagradu za književnost.
Autor je zbirki pripovijedaka “Prva četa” i “Tuđa zemlja” (1957.), romana “Tišine” (1961.), “Magla i mjesečina” (1965.), “Ostrvo” (1974.), studija i eseja „Za i protiv Vuka“ (1967.), „Eseji i ogledi“ (1966.). Autobiografski spis „Sjećanja“ objavio je 1957. godine. Za prvi roman “Tišine” nagrađen je Šestoaprilskom nagradom Grada Sarajeva.
Meša Selimović umro je 11. jula 1982. u beogradskoj Jovanovoj ulici. Bile su mu 72 godine. Bio je nepokretan i nijem.
Tuzla, Sarajevo, Beograd
Meša Selimović osnovnu školu i gimnaziju završio je u Tuzli, a 1934. diplomirao je srpskohrvatski jezik i jugoslavensku književnost na Filozofskom fakultetu u Beogradu. Do početka Drugog svjetskog rata radio je u Tuzli kao profesor u Trgovačkoj školi, a potom i u gimnaziji. Godine 1942. bio je zatvoren zbog saradnje s Narodnooslobodilačkim pokretom, da bi ga godinu poslije oslobodili.
Po okončanju rata radio je kao univerzitetski nastavnik u Sarajevu, potom je bio direktor “Bosna-filma”, direktor Narodnog pozorišta te glavni i odgovorni urednik u izdavačkom preduzeću “Svjetlost” u Sarajevu. Selimović je obavljao i dužnost predsjednika Saveza književnika Jugoslavije, dobio je počasni doktorat Univerziteta u Sarajevu (1971.).